آسپارتام
آسپارتام شیرین کننده مصنوعی است که در حال حاضر به طور فراوان در غذاهای فرآوری و بسته بندی استفاده می شود. مصرف بیش از حد قند برای سلامتی خوب نیست ، بنابراین شیرین کننده های مصنوعی را یک جایگزین در نظر میگیرند آسپارتام در سال 1981 معرفی شد. تا امروز آسپارتام نیز در بین مردم متداول شده است، شیرین کننده مصنوعی دیگر، ساخارین به عنوان یک ماده سرطانزا است که می تواند باعث سرطان شود.
اسپارتام: دشمن یا دوست؟!
هزاران سال است که غذاهای «شیرین» به ذائقه بشر خوش آمده است.
یافته‌های باستان‌شناسان تایید می‌کند که انسان‌های غارنشین از عسل زنبورهای وحشی استفاده می‌کرده‌اند و حتی این نظریه مطرح است که برای انسان‌های نخستین، «طعم شیرین» یک غذا نشانه اطمینان از سلامتی آن بوده و فرد مطمئن می‌شده که با خوردن آن غذا، بیماری یا ضرر و زیانی متوجه او نمی‌شود. به هر حال، انسان به صورت غریزی، به غذاهای شیرین علاقه داشته است.
اما متاسفانه، این گونه غذاها، به صورت طبیعی حاوی مقادیر نسبتا زیادی «کالری» و «کربوهیدرات» هستند. در روزگاران قدیم، انسان‌ها آن‌قدر فعالیت بدنی داشتند که آن کالری‌ها می‌سوخت و کربوهیدرات‌ها هم ضرری برایشان نداشت، ولی امروزه وضعیت زندگی به گونه‌ای است که باید «طعم شیرینی» را با حذف کالری‌های اضافه چشید! تنظیم رژیم غذایی و دارویی، در بیماری‌هایی نظیر دیابت و کنترل هزینه‌های تولید مواد غذایی در غیاب شکر نیز، بر انگیزه روی آوردن به قندهای مصنوعی افزوده است.
شیرین کننده‌های مصنوعی
نخستین رقیب قند و شکر، «ساخارین» بود که در سال 1879 میلادی کشف شد و در محصولاتی نظیر خمیردندان، دهان شویه و آدامس به کار می‌رفت. مزه شیرین «اسپارتام» هم نخستین بار در سال 1965 میلادی، به صورت کاملا اتفاقی، توسط یک داروساز پژوهشگر به نام «جیمز شلاتر» کشف شد. پس از سال‌ها آزمایش، سرانجام در سال 1980 میلادی، اداره مواد غذایی و دارویی آمریکا (FDA)، استفاده اسپارتام را به عنوان یک شیرین کننده تایید کرد. بیش از 90 کشور دیگر نیز، با بررسی در مورد سمی بودن این ماده، استفاده از آن را تایید کردند و بدین گونه، اسپارتام جای خود را به عنوان جایگزین کم کالری شکر در صنایع غذایی باز کرد؛ به طوری که در حال حاضر در بیش از شش هزار محصول مختلف به کار می‌رود، محصولاتی از قبیل نوشابه، آدامس، ماست، آب‌میوه و نوشیدنی‌های رژیمی، پودینگ، پودر شربت و ژله.
اسپارتام از چه چیزی درست می‌شود؟
اسپارتام از اجزایی به نام «اسیدهای آمینه» گرفته می‌شود. اسیدهای آمینه نوعی از ترکیبات شیمیایی هستند که توسط گیاهان و حیوانات به کار می‌روند تا پروتئین لازم برای حیات آن‌ها را تولید کنند. از حدود 20 نوع اسید آمینه که به صورت طبیعی به دست می‌آیند، دو نوع آن‌ها برای تولید اسپارتام به کار می‌رود: اسید اسپارتیک و فینل الانین. اگرچه اجزای تشکیل دهنده اسپارتام در طبیعت به تنهایی یافت می‌شوند، اما خود اسپارتام در طبیعت نیست و به دست بشر تولید می‌شود. اسپارتام، به دو روش «تخمیر» و «ترکیب شیمیایی» قابل تولید است.
سرگذشت اسپارتام در داخل بدن
اسپارتام وقتی وارد بدن می‌شود، چه اتفاقی برایش می‌افتد؟ دوباره به اسیدهای آمینه اولیه و تشکیل‌دهنده خود تجزیه می‌شود. همین جاست که آژیر خطر برای بیماران فینل کتونوری به صدا درمی‌آید. فینل آلانین می‌تواند برای بیماران معدود این بیماری ارثی مربوط به حوزه اعصاب و روان خطرساز باشد. به همین دلیل حتما باید روی محصولات غذایی حاوی اسپارتام، برچسب هشداردهنده برای این بیماران الصاق شود. این نکته باعث شده است که برای بررسی میزان ارتباط و همبستگی اسپارتام با بیماری‌هایی نظیر تومورهای مغزی، آلزایمر، لنفوم و ام‌اس، تحقیقات فراوان علمی صورت گیرد.