جوندگان، موش ها یا رت ها

طبق آمار سازمان بهداشت جهانی موشها سالانه 33 ملیون تن مواد غذایی را از بین می برند ، كه برای تغذیه 130 ملیون نفر كافی است. از آن گذشته بعلت رشد شدید دندانها موجب خرابی مواد و تجهیزات در انبارها ، كارخانجات و … می گردند. از طرف دیگر بیماری های منتقله توسط جوندگان موجب اهمیت پزشكی این موجودات است كه مبارزه با آنها را حائز اهمیت می گرداند .جوندگان به عنوان مخزن بسیاری از بیماری های مسری انسان و حیوانات می باشند:ا کثر گونه های جانوری ناقل و ناشر امراض عفونی و مسری مختلف انسان و سایر حیوانات می باشند که بعضی از آنها به وسیله خود جوندگان و برخی دیگر توسط انگل های خارجی آنها به انسان و حیوانات منتقل می شوند. بیماری هایی که توسط جوندگان منتقل و پخش می شوند طیف وسیعی دارند، نظیر طاعون، جذام، تولارم، تب راجعه، سل، کچلی، لپتوسپیروز، بیماری لایم و…

موش خانگی

موشهای خانگی قابلیت فوق العاده ای برای تطابق با محیط های مختلف دارندو درطول سال در داخل ساختمانها زادو ولد می كند.اندازه آنها كوچك و وزنشان در حدود 15 تا 30 گرم می باشد. طول دم و بدن آنها مساوی ،گوشها نسبتابزرگ و چشمهای درشت و رنگ آنها خاكستری متمایل به قهوه ایی است.موش خانگی بر خلاف موشهای بزرگ كه نمی توانند بدون آب زنده بمانند با استفاده از سیستم تغلیظ ادرار در كلیه آب را ذخیره می كند و بیشتر آب را از طریق مواد غذایی آبدار تامین می كند . میزان آب در كنترل جمعیت این موش بسیار موثر است. موشهای خانگی شب فعال هستند و شبها برای تغذیه از لانه خود خارج می شوند ،این موشها كمتر به ایجاد لانه علاقه دارند و بیشتر از شكاف دیوارها یا از بین درز آجر خانه ها برای زندگی ا ستفاده می كند و با وجود شرایط مساعد و امن بودن مكان ،درز یا شكاف را گسترش داده و آن را بزرگتر می كند،جالب است بدانید كه این موشها 5 تا 6 بار در سال آبستن شده و هر بار 6 تا 10 بچه می زایند.

موش سقف

این موش به موش سقف یا موش انباری یا موش سیاه یا موش كشتی نیز شهرت دارد .این موش بسیار چالاك و تند و تیز است و براحتی از درخت بالا می رود . ب این موش زندگی در بالای ساختمانها و سقفهای چوبی را ترجیح می دهد علاقه این موش به مواد غذایی گیاهی بیشتر از مواد حیوانی و گوشتی است ولی از مواد غذایی حیوانی هم تغذیه می كند. طبق مطالعات انجام شده در ژاپن ، این موشها عادات غذایی خاصی را دنبال می كنند و در انبار مغازه های خشكبار خواربار سوپر ماركتها كه معمولا”غذا را در طبقات بالا قرار می دهند یافت می شوند. این موش نیز به آب بسیار وابسته است بدلیل توانایی حركت بر روی سیمها كابلها طنابهای كشتی براحتی از نقطه ایی به نقطه دیگر حركت می كند و همچنین شناگر بسیار خوبی است. موشهای سیاه یا موشهای سقف لانه های خود را در بخشهای بالای سقف یا درختان می سازند و در آنجا تولید مثل می كنند این موش نیز همچون موش قهوه ایی 40تا 30 گرم غذا در روز مصرف می كند ولی از نظر اندازه از موش قهوه ایی كوچكتر است . جالب است بدانید در مطالعات انجام شده این موش بر روی درختان كاج و سرو زندگی می كرده نحوه استفاده از دانه كاج را به فرزندان خود آموزش می داده است در حالیكه موش قهوه ایی حتی قادر به باز كردن دانه كاج نبوده است .

مـوش فاضلاب

این موشها در بخشهای سطحی و پایین ساختمانها فاضلابها انبارهای مواد غذایی و كالا و كارخانجات صنعتی و غیره زندگی می كنند و به زباله ها و زندگی در بین آنها بسیار علاقه مند هستند.اندازه این موش گاهی به نیم متر می رسد و با مهیا شدن شرایط مناسب از نظر غذا ،آب و پناهگاه تاریك در طول سال 8تا9بار آبستن شده و به طور متوسط 7 بچه می زاید. موش فاضلاب لانه خود را در شكاف های جوی آب فاضلابها و درزها و خلل و فرج دیوار در بخشهای پایینی می سازد.موش فاضلاب در فاضلابها كه بشتر از هر نقطه دیگری امكان زندگی فراهم است وجود دارد و لانه خود را در محل شاخه های فرعی فاضلاب كه خشك است بنا می كند این موش علاقه مند به ساخت لانه است و مشاهده شده كه حفراتی را به عمق كمتر از 1.5 متر با چندین راه ورود و خروج ایجاد می كند كه بیشتر در حاشیه خاكی كانالهای عبور آب است.جالب است بدانید كه این موش بسیار مهاجم ، گوشتخوارو شناگر قابلی است .

اهمیت پزشکی و مبارزه با جوندگان

کنترل موشها از نظر بهداشتی و اقتصادی اهمیت ویژه ای دارد . موشها جهت ادامه زندگی و تكثیرنیازمند پناهگاه ، آب و غذا میباشند ( موشهای ماده در صورت مساعد بودن شرایط زیست در عرض 1سال 7-5 بار تولید مثل می نمایند و هربار بین 5 تا 15 نوزاد بدنیا می آورند كه این نوزادان در مدت 3 ماه به بلوغ كامل میرسند و می توانند جفتگیری نموده و بچه بدنیا آورند ) بنابراین جهت كنترل موشها و كاهش زاد و ولد و جلوگیری از انتقال عوامل بیماریزا و خسارات ناشی ازتغذیه آنها با حذف نیاز های اصلی آنها میتوان در این راستا گام برداشت و از راههای مختلف مبارزه بهره گرفت.

الف- اقدامات محیطی

1 – جلوگیری از ورود موشها به داخل اماكن شامل:
– مسدود نمودن سوراخهای كنار دیوار
– تعویض شیشه ودربهای شكسته
– نصب توری بر روی سوراخها و منافذ فاضلاب
– غیرقابل نفوذ نمودن درهای ورودی
– قراردادن زباله در كیسه های دربسته
– تعمیركردن لوله های آب و جلوگیری از چكه كردن آنها

2- روش انبار سازی صحیح مواد غذائی

ب – اقدامات مكانیكی
نصب تله در محل عبور موشها
استفاده از تله های زنده گیر با كاربرد مواد غذائی جاذب موشها مانند خیار ، گردو
استفاده از تله های كشته گیر با كاربرد مواد غذائی جاذب موشها مانند خیار ، گردو
لاشه موشها را باید ضدعفونی نمود و آنها را در كیسه های در بسته قرارداد.

ج- مبارزه شیمیائی
استفاده از طعمه های مسموم
–استفاده از طعمه های مسموم محتوی جونده كشهای ضد انعقادی مانندكلرات ( برودی فاكوم )- وارفارین برومادیلون (لانیرات )
–استفاده از طعمه های مسموم محتوی جونده كشهای معدنی مانند فسفر دوزنگ
استفاده از جونده كشهای تدخینی جهت ضدعفونی نمودن كشتی ها ، هواپیماها و انبارهای محتوی مواد غذائی مانند: بروموردومتیل- دی اكسیدكربن – سولفورد و كربن
اگر از جونده كشهای تدخینی استفاده می نمائید بایستی كلیه افراد از محل عمل دور شوند و كلیه دربها و منافذ محل مسدود شده باشد. بعد از كاربرد جونده كش تدخینی قبل از شروع به كار بایستی دربها را باز نمود و پس از لااقل 1 ساعت ، در محیط قرارگرفت.